काचबिंदू म्हणजे काय? (Glaucoma Week Special)
जागतिक काचबिंदू सप्ताह विशेष
पूर्वनिदान आणि योग्य औषधोपचारांति काचबिंदूपासून दृष्टीचे रक्षण शक्य
डोळ्याच्या नेत्रगोलातील दाब वाढल्याने डोळ्याच्या ऑप्टिक नर्व्ह म्हणजे डोळ्यापासून मेंदूला जोडणार्‍या मुख्य मज्जातंतूला हानी पोहचते. त्यामुळे व्यक्तीची दृष्टी हळू-हळू अधू होऊ लागते. डोळ्यांच्या अशा परिस्थितीला काचबिंदू म्हणतात. जर काचबिंदूचे वेळेत निदान झाले नाही तर कायमचे अंधत्व देखील येऊ शकते.
मुख्यतः चाळीशी पार केलेले व्यक्तींना याचा धोका संभवतो. वेळेत निदान न झाल्यास उपचाराअभावी दृष्टी गमावण्याची वेळ येऊ शकते. मात्र, अशा विकाराचे पूर्वनिदान झाले; वेळेत व नियमित औषधोपचार केले तर दृष्टीचे रक्षण करता येते. आणि यासंदर्भातच जनजागृती करण्यासाठी दरवर्षी जागतिक काचबिंदू संघटनेतर्फे जागतिक काचबिंदू सप्ताह साजरा करण्यात येतो. यावर्षी हा सप्ताह 8 ते 14 मार्च दरम्यान साजरा करण्यात येत आहे.
काचबिंदूला बोलीभाषेत ‘कालामोती’ असेही संबोधतात. काचबिंदूची लक्षणे लवकर आढळून येत नाहीत. मात्र, जेव्हा ती आढळून येतात तेव्हा वेळ निघून गेलेली असते. त्यामुळे यास ‘सायलंट थीफ ऑफ व्हिजन’ म्हणजे आपल्या दृष्टीचा मुक चोर असेही म्हणतात.
याचे निदान करण्यासाठी आयओपी म्हणजे ‘इंट्राऑक्युलर प्रेशर’ तपासणे आवश्यक आहे. हे 10 ते 21 एमएमएचजीच्या दरम्यान असते आणि वेळेनुसार बदलत जाते. जर या बदलातील फरक 4 हून अधिक असेल तर काचबिंदू होण्याची शक्यता असते. याशिवाय विविध तपासण्या देखील करण्यात येतात. त्यामध्ये ओसीटी, फिल्ड टेस्टिंग, ऑपॅथलमोस्कोपी टेस्ट, फंडस फोटोग्राफी आदी चाचण्या करण्याचा सल्ला नेत्ररोगतज्ज्ञ देत असतात.ucomaweekspecial.html
काचबिंदू विकाराचे निदान झाले की ‘फर्स्ट लाईन ऑफ ट्रीटमेंट’ म्हणून सर्वप्रथम औषधोपचार सुरू करतात. डोळ्यात विशिष्ट प्रकारचे ड्रॉप घालून डोळ्यातील ताण कमी केल्या जातो. शिवाय ड्रॉप देऊन प्रेशर कमी करण्याचा प्रयत्न करण्यात येतो. शिवाय औषधोपचार नियमित करावे लागतात आणि लक्षणानुसार औषधोपचारांमध्ये बदल देखील केल्या जाते. शेवटचा उपचार म्हणून शस्त्रक्रिया करण्याचा सल्लाही डॉक्टर्स देतात. मात्र, काचबिंदूमुळे गेलेल्या दृष्टीला परत मिळविता येत नाही. जेवढी दृष्टी शिल्लक असते, तेवढ्याची रक्षा करणे अत्यावश्यक आहे. अन्यथा पूर्णपणे अंधत्व देखील येऊ शकतते.
लक्षणे
- धुसर दिसणे
- प्रकाशाभोवती इंद्रधनुष्यासारखे वलय दिसणे
- डोकं आणि डोळे दुखणे व उलटी होणे
- वरील लक्षणे वारंवार आढळून येणे
- हळूहळू दृष्टी कमजोर होणे
यांना धोका संभवतो
- घरात कुणाला काचबिंदू असेल तर
- स्टिरॉईड ड्रॉप्स वा संप्रेरकाचे सेवन केले तर
- मोठा मायनस नंबर म्हणजे मायोपिया असेल तर
- मधूमेह व उच्चरक्तदाबग्रस्त व्यक्ती
- डोळ्यांची शस्त्रक्रिया झाल्यानंतर
- मोतिबिंदूकडे दुर्लक्षित केल्यास
- सुडोएक्सफोलेशन सिन्ड्रॉम असेल तर
- पिगमेंट डिस्परशन सिन्ड्रॉम असेल तर
नियमित तपासणी करावी : डॉ. नीता राठी
घरात कुणाला काचबिंदू असेल, मधूमेह-उच्चरक्तदाबादी विकार असतील अथवा चाळीशीनंतर काचबिंदूचा धोका जास्त असतो. अशा वेळी डोळ्यांची नियमित तपासणी करावी. वर्षातून एकदा केलेल्या चाचणीतून काचबिंदूची लक्षणे आढळून आली, तर त्यावर नियंत्रण मिळविता येते आणि दृष्टीची रक्षण करता येते, असे मत नेत्ररोगतज्ज्ञ डॉ. नीता राठी यांनी व्यक्त केले. (Glaucoma Week Special Story initiative by RNH Hospital, Nagpur)
